Ariadna na Naxos

PROLOG

Pałac bogatego wiedeńczyka. Trwają przygotowania do przedstawienia. Nauczyciel muzyki szuka Marszałka domu, by dowiedzieć się, czy rzeczywiście po specjalnie zamówionej, wzniosłej opera seria o Ariadnie na Naksos ma być wystawiona wulgarna arlekinada. Marszałek potwierdza: taka jest wola jego pana. Nauczyciel sądzi, że Kompozytor, a jego uczeń, nigdy się na to nie zgodzi. Marszałek ma jedną odpowiedź: to jego pan płaci.

Zerbinettę z trupy komediowej odwiedza w garderobie Oficer, Kompozytor chce zrobić próbę z muzykami, ale oni przygrywają do kolacji, Tenor wymyśla Perukarzowi, Primadonna wysyła list do swego protektora. Kompozytorowi wpadła w oko Zerbinetta, a kiedy dowiedział się od Nauczyciela, że ma wystąpić w arlekinadzie tuż po jego Ariadnie, wpada w złość, bo czy można proponować prostacką rozrywkę po wysublimowanej operze. Zerbinetta i Nauczyciel tańca uważają zaś, że to oni powinni wystąpić jako pierwsi, bo jeśli znudzona Ariadną publiczność wpadnie w irytację, trudno im będzie ją rozbawić.

Marszałek domu oznajmia najnowszą decyzję swego pana, który spodziewa się, że opera i komediowe intermezzo zostaną połączone w jedno przedstawienie, tak by całość zakończyła się przed fajerwerkami. Spodziewa się też, że opłaceni przez niego artyści sprostają temu zadaniu. Kompozytor jest załamany, Ariadna to przecież symbol ludzkiej samotności. Tym bardziej potrzebuje towarzystwa - odpowiada Nauczyciel tańca, który uważa, że czym prędzej trzeba znaleźć rozwiązanie ku zadowoleniu ich pracodawcy. Pociesza Kompozytora, że nie on pierwszy doznaje rozczarowań i radzi mu nie zwlekając skrócić partyturę. Tenor i Primadonna żądają, by ich role nie zostały naruszone. Nauczyciel tańca objaśnia Zerbinetcie akcję opery: to opowieść o kobiecie porzuconej na wyspie przez kochanka, czekającej na innego. Zerbinetta uważa, że pojawi się tam wraz z kompanami, by zabawić smutną bohaterkę, Kompozytor usiłuje wytłumaczyć prawdziwy sens swego dzieła, w płomiennej mowie chwali muzykę jako najświętszą ze wszystkich sztuk. Nikt nie zwraca na niego uwagi, bo trzeba już wychodzić na scenę.

OPERA

Porzucona przez ukochanego Tezeusza Ariadna żyje samotnie na wyspie Naksos. Zapłakana leży na skałach, przyglądają się jej zatroskane trzy nimfy, z boku patrzy też Zerbinetta z kompanami i wie, że nie będzie łatwo ją rozweselić. Ariadna ich nie widzi, oczekuje tylko śmierci (aria „Ein schönes war”). Arlekin i jego towarzysze Scaramuccio, Truffaldino i Brighella postanawiają zabawić ją muzyką i tańcem, lecz Ariadna ich nie słucha. Zerbinetta chce porozmawiać z nią jak kobieta z kobietą, bo przecież one wszystkie są skazane na taki los. Ariadna nie jest wyjątkiem, Zerbinetta była w podobnej sytuacji, mężczyźni to bestie, ale kobieta nie potrafi się im oprzeć (recytatyw i aria „Grossmächtige Prinzessin!”). Jej kompani zalecając się do niej, Zerbinetta wybiera Arlekina i znika z nim. Nadchodzą podekscytowane nimfy, bo oto do wyspy zbliża się statek wiozący Bachusa. Bóg uciekł od swej kochanki Circe i choć nadal ją wspomina, szuka już nowej miłości. Ariadna najpierw bierze go za Tezeusza, potem zaś za oczekiwanego posłańca zwiastującego śmierć. Bachus urzeczony jej urodą całuje ją, ona zaś czuje, że przepełnia ją nowa miłość, co wyznaje Bachusowi. Kiedy pojawia się nowy bóg, musimy odejść bez słowa - komentuje sytuację Zerbinetta.

Jacek Marczyński, „Przewodnik operowy”, Świat Książki, 2011