Turandot

Baśń o księżniczce, która z zimną krwią każe ścinać głowy kolejnym kandydatom na męża, jeśli nie odgadną jej trzech zagadek. Ujrzawszy okrutną Turandot, wydającą wyrok na kolejną swoją ofiarę – perskiego księcia –  Kalaf, syn zdetronizowanego króla Tatarów, podejmuje wyzwanie. Mimo błagań ojca, przebywającego na wygnaniu w towarzystwie Liù, którego właśnie  odnalazł w tłumie oczekującym na egzekucję, Kalaf staje do walki i… zwycięża, odpowiadając na trzy pytania. Turandot wpada w rozpacz, nie chce oddać mu ręki. Kalaf rzuca na szalę swoje życie – jeśli Turandot odgadnie do świtu jego imię, sam podda się karze śmierci. Turandot postanawia poddać torturom Timura, Liu chce ocalić przyjaciela i oznajmia, że zna imię księcia, ale nigdy go nie zdradzi. Wzię­ta na męki milczy, aż zdumiona Turandot pyta, skąd w niej tyle siły. To miłość –odpowiada Liu i chwilę potem odbiera sobie życie. Poświęcenie Liù i niezłomność Kalafa topią lodowate serce Turandot. O świcie ogłasza, że imię Kalafa to Miłość.

Puccini rozpoczął pracę nad „Turandot” w 1921 r. Rak krtani przerwał prace nad partyturą na scenie śmierci Liù. Operę na podstawie szkiców zmarłego kompozytora dokończył wskazany przez Arturo Toscaniniego Franco Alfano. Legendarny dyrygent, podczas prapremiery „Turandot” w La Scali w 1926 r. zaprezentował jednak  dzieło Pucciniego bez zakończenia, składając tym hołd wielkiemu kompozytorowi. Finał Alfana zagrano następnego dnia i choć sądzi się powszechnie, że zadanie przerosło autora, właśnie do tego zakończenia sięgają najczęściej realizatorzy „Turandot”.

„Turandot’ uważa się za niekwestionowane arcydzieło kompozytora, przerastające partytury jego „Cyganerii”, „Toski” czy „ Madamy Butterfly”. „Słownik harmoniczny Pucciniego – pisze Piotr Kamiński – nie był nigdy równie zuchwały i nowatorski, kryjąc zarazem swą brawurę za płynną naturalnością, która od początku zwodziła i po dziś dzień czaruje najbardziej konserwatywnych słuchaczy.” 

„Turandot” pociąga także możliwościami interpretacji. Jak każda baśń czy mit zawiera zagadkę naszego życia, świadomego lub podświadomego, którą chcemy odczytać. Ta opowieść dotyczy dramatu, dziejącego się od wieków między kobietą i mężczyzną. Czy zatem Turandot w swym  stalowym okrucieństwie i morderczej pasji nie objawia lęków kobiet przed zaangażowaniem w miłość, przed żarem pożądania, przed utratą niezależności i usankcjonowaniem  poddaństwa w miłosnym spełnieniu? A może staje się mścicielką tych wszystkich istot rodzaju żeńskiego, które przez wieki były wyłącznie obiektem seksualnym, własnością mężczyzn, poniżane, gwałcone, pozbawione tożsamości teraz mogą odwrócić porządek rzeczy, toporem kata uderzyć w patriarchat? A Kalaf, czy jak bohater każdej baśni chce tylko pokonać zło miłością i przeciągnąć Turandot na „dobrą stronę mocy”? Czy też podejmuje walkę, bo pokonanie tak groźnego przeciwnika, zwłaszcza kobiety, zaspokoi jego męską próżność i ambicję? A może, ofiarowując swoje życie, nie chce być zdobywcą lecz zbawicielem, odkupującym grzechy rodu męskiego?  Pytań jest wiele, tak jak i propozycji odpowiedzi.

Jak zinterpretuje „Turandot” Karolina Sofulak, przygotowująca operę Pucciniego dla naszej sceny? Reżyserka debiutowała w Opera North, jednej z najbardziej progresywnych instytucji operowych w Wielkiej Brytanii. Jako pierwsza Polka wygrała międzynarodowy konkurs reżyserii operowej European Opera Directing Prize w Zurychu.  Reżyseruje często na scenach muzycznych Europy. W Polsce współpracowała z operami  w Gdańsku, Poznaniu, Bytomiu i z krakowskim festiwalem Opera Rara, gdzie zaprezentowała „Vandę” Dvořáka w 2020 r., a w tegorocznej edycji  „The Golden Dragon” Petera Eötvösa – opowieść o dramacie emigracji. W grudniu 2021 w Royal Danish Opera w Kopenhadze pokazała „Bal maskowy” Verdiego.