Wanda

I. PODZAMCZE

Tłum Lechitów zebrał się pod Wawelem i żąda, by wyszedł do nich Grodny i wyjaśnił, dlaczego od dłuższego czasu królowa Wanda nie pojawia się, jak to miała w zwyczaju na „przedwnijściu”, by pobłogosławić swój lud (wysłuchać próśb, rozstrzygnąć spory). Zaanonsowany przez trębacza Grodny pojawia się przed zamkiem i oznajmia o złym stanie ducha królowej, która popadła w głęboką melancholię. Trzeba koniecznie znaleźć na nią lek. Kto spośród zebranych tego dokona, zostanie sowicie wynagrodzony (srebrnym pługiem, kutymi saniami, zbroją). Jeśli jednak będzie to prosty Lechita, w podzięce otrzyma tylko dobre słowo. Rozczarowany lud rozchodzi się.

II. IZBA ZAMKU

Panna, dwórka Wandy, z Grodnym zastanawiają się, jak pomóc królowej w jej domniemanej chorobie. Panna, mająca pogodne usposobienie, szuka rozwiązania w pięknych i mądrych bajkach. Grodny całe zło widzi w niebezpieczeństwie najazdu Germanów, którzy od dłuższego czasu koczują pod grodem. Wie, że królowa zakochała się w ich wodzu, Rytygerze, który natarczywie ubiega się o jej rękę.

Panna i Grodny wychodzą z izby. Pojawia się Wanda, przygnębiona i smutna stara się zrozumieć stan swojej duszy.

III. KOCZOWISKO GERMAŃSKIE

Germańscy wojowie (balet) w rozbitym pod Wawelem obozie oddają się rozmaitym grom, ćwiczeniom, by zabić nudę oczekiwania na rozkazy ich wodza, Rytygera. On zaś snuje plany zdobycia ręki Wandy i ujarzmienia jej ludu. Nie wierzy w germańskich bogów lecz w swoją siłę i przebiegłość, sądzi, że kiedyś dostąpi zaszczytu zasiadania w gronie przodków-herosów w mitycznej Walhali. Jednocześnie w pełnym liryzmu wyznaniu sławi Wandę, nie wątpi w to, iż jego przyszłą małżonkę wielbić i podziwiać będą jego wojowie i germańskie amazonki.

IV. IZBA ZAMKU

Samotna Wanda stara się zrozumieć przyczynę swojego rozbicia wewnętrznego. Widać, że nie zaznała do tej pory uczucia zakochania się. Ma nadzieję, że jej miłość do Rytygera wynika z poczucia osamotnienia (po śmierci ojca i braci jest sierotą). Nie zauważa, że Grodny z Panną obserwują ją z ukrycia. Grodny poleca Pannie pilnować królowej, gdyż zachowuje się, jego zdaniem, „jak dziecię chore”. Panna podąża za Wandą.

Do izby wchodzi Rytyger w przebraniu Skalda. Grodny nie rozpoznaje w nim wodza Germanów, prosi, by zaśpiewał jakąś pieśń, co Skald czyni – najpierw w sposób uniżony, później buńczuczny. Grodny przerywa mu, oferując gościnę.

V. W KRUŻGANKU ZAMKOWYM

Wanda ucieka przed przebranym za Skalda Rytygerem,  który ma nadzieję, że za chwilę wspólnie opuszczą Wawel. Jest natarczywy, nie rozumie  rozterek królowej – przecież kochają się wzajemnie, a jej lud, którego ona nie chce opuścić, nie jest, jego zdaniem, jej wart. Wanda zrywa rozmowę przywołując Grodnego, któremu każe wynagrodzić sowicie Skalda i odchodzi. Zaskoczony zachowaniem ukochanej Skald-Rytyger nie odpowiada na pytania Grodnego, w końcu wybucha odgrażając się i wybiega z zamku. Grodny dziwi się zuchwałemu zachowaniu ubogiego Skalda, nadal nie rozpoznając w nim wodza Germanów.

VI. POLE POD KRAKOWEM

Tłum Lechitów zbiera się na polu pod grodem. Dzieci, kobiety, mężczyźni zostali tu zwołani przez Grodnego, by przynieśli dary dla królowej Wandy. Opisują barwnie ich niezwykłą wartość. Grodny chełpi się swoim pomysłem i ofiarnym odzewem ludu. Dary to zaiste dziwne, bez wartości materialnej, ukazujące duchowość Słowian.

Pomocnik Grodnego każe ułożyć w stos przyniesione dary komunikując, że uleczy to królową. Wanda bierze zapaloną pochodnię i zbliża się do stosu. Żegna się z ludem, dzieląc się z nim w nieoczekiwanych słowach wizją, której doznała: zawisły nad polami cień przebitej ręki, przez której szczelinę pada na Wandę niezwykła jasność. Wanda czuje, że to ręka Boga (Chrystusa), który złożył z siebie ofiarę za swój lud. Oświadcza Lechitom, że aby ich ocalić, musi ona zginąć. Znika w dymach płonącego kopca-stosu. Padają okrzyki, by Wisłą ugasić ogień, jednak od strony rzeki nadbiega Panna krzycząc, że Wanda wybrała śmierć w wodzie. Lud zaczyna opłakiwać swoją panią. Wpada Rytyger w otoczeniu świty, wrzeszczy pytając o królową. Grodny z wściekłością oznajmia mu jej śmierć. Lud nie przerywa opłakiwania. Porażony wieścią i zdruzgotany Rytyger postanawia udać się z wojskiem w inne strony.